Σε πολλές περιπτώσεις μπορείς να χρησιμοποιήσεις για να αποδώσεις το "avant la lettre" διατυπώσεις με τη λέξη "πρόδρομος" ή άλλες όπως αυτές που αναφέρει η Βαλεντίνη. Ιδιαίτερα σε τίτλους που πρέπει να είναι σύντομοι δεν είναι ανάγκη να κολλάει κανείς σε μια κατά λέξη απόδοση. Ας πούμε, τον τίτλο Un intellectuel avant la lettre θα μπορούσες ίσως να τον αποδώσεις "Ένας πρώιμος διανοούμενος".

Έτσι κι εδώ δεν ξέρω πόσο ακριβές θα ήταν να παίξεις με την ακριβή μετάφραση και τη λέξη "όρο". Θα μπορούσες, ας πούμε, να πεις ότι υπήρξε ο πρόδρομος της ιστορικής επιστήμης (μια και το "πατέρας της ιστορίας" το πρόλαβε άλλος). Ή "υπήρξε ιστορικός προτού ακόμα υπάρξει η ιστορική επιστήμη". Αυτά από μένα.

(Εκτός βαθμολογίας)
Είναι έκφραση διεθνοποιημένη και μπορείς να τη χρησιμοποιήσεις αυτούσια.

Αντιστοιχεί στο λατινικό "ante litteram".

--------------------------------------------------
Note added at 3 hrs 46 mins (2005-05-09 01:29:59 GMT)
--------------------------------------------------

Ο όρος \"avant la lettre\" μπορεί να αποδοθεί διαφορετικά κατά περίπτωση, πάντως αυτή είναι μια συχνά χρησιμοποιούμενη αντίστοιχη έκφραση στα ελληνικά και νομίζω ότι θα ταίριαζε στο συγκείμενό σου.

Παραθέτω και μερικούς συνδέσμους που μπορεί να σου φανούν χρήσιμοι.

\"Επομένως, ο Ηράκλειτος \"προηγήθηκε της εποχής του\" χιλιετίες , ωσάν η πρωταρχική πηγή αιώνιας Αλήθειας, στην αιωνιότητα. Αντίθετα, οι Ελεάτες φιλόσοφοι πρέσβευαν ότι ο κόσμος είναι στατικός και ακίνητος, όπως τον θέλει και το εκάστοτε Κατεστημένο και οι κοσμοπολιτικές θρησκείες.\"
http://www.achilleous.com/amphiktyon/arthra/ellinismos.htm

\"Ανήσυχος και τολμηρός, εύστροφος και πολύ εργατικός, άνθρωπος με επιχειρηματικό πνεύμα και φαντασία, *προηγήθηκε της εποχής του*, όπως όλοι οι μεγάλοι οραματιστές και δημιουργοί\"
http://www.bodossaki-foundation.gr/pgr3.htm

\"Όπως διδάσκει η ιστορία, με τα χρόνια σε ένα κράτος δημιουργούνται ανισότητες. Ο Ιωσήφ αυτό ακριβώς είχε σκοπό. Να εξαφανίσει τις ανισότητες από την Αίγυπτο. Στην αρχαία Αθήνα, είναι γνωστό με πόσες συγκρούσεις επετεύχθη η αναδιανομή τής γης, και πόσοι πέθαναν σε αυτές τις συγκρούσεις. Και ας πάρουμε και τη νεώτερη ιστορία. Στη Ρωσική επανάσταση, πόσοι πέθαναν; Και πάλι είχε περιορισμένη επιτυχία, και με πολλές εκτελέσεις και διαφωνούντες. Εδώ όμως ο Ιωσήφ, κατάφερε να πετύχει ΑΝΑΔΙΑΝΟΜΗ ΤΗΣ ΓΗΣ ΜΕ ΑΠΟΛΥΤΑ ΕΙΡΗΝΙΚΟ ΤΡΟΠΟ. Τους έδωσε τη γη όπως ήθελε εκείνος (αφού όλα ανήκαν στον Φαραώ), και την καλλιεργούσαν, ΚΡΑΤΩΝΤΑΣ ΤΑ 4/5 αυτοί, και ΜΟΝΟ το 1/5 ο Φαραώ. Υπενθυμίζουμε πόσο εύφορη γη είναι η γη τής Αιγύπτου. Είναι μάλιστα πολύ ενδιαφέρον, ότι το 1/5 που έδιναν στον Φαραώ, είναι περίπου ίσο με το 18% που παίρνουν τα σημερινά κράτη από τους πολίτες τους για Φόρο Προστιθεμένης Αξίας. Έχουμε δηλαδή έναν οικονομικό μεταρρυθμιστή, *που βρισκόταν χιλιετίες μπροστά από την εποχή του!*\"
http://www.oodegr.com/oode/grafi/pd/iosifpag1.htm







--------------------------------------------------
Note added at 9 hrs 41 mins (2005-05-09 07:25:16 GMT)
--------------------------------------------------

Σκέφτηκα να προσθέσω και μια άλλη απόδοση, ειδικά για την περίπτωση του Ηρόδοτου: \"ο πρώτος ιστορικός με τη σημερινή έννοια του όρου\".

Κι ένα σχετικό απόσπασμα.

\"Πρώτος ιστορικός, με την πραγματική έννοια της λέξης, θεωρείται δικαιωματικά ο Ηρόδοτος\"
http://anatolikos.com/arxea/kentriki.htm


--------------------------------------------------
Note added at 11 hrs 9 mins (2005-05-09 08:53:13 GMT)
--------------------------------------------------

Μια ακόμα διευκρίνηση γιατί το θέμα είναι ενδιαφέρον. Ο όρος προϋπήρχε του Ηρόδοτου, δεν \"επινοήθηκε\" αργότερα. Ο Ηρόδοτος του ήταν αυτός που χρησιμοποίησε τον όρο με την πραγματική του σημασία και προσωπικά θα θεωρούσα αποδεκτή απόδοση το \"μπροστά από την εποχή του\". Προτείνω πάντως εναλλακτικά και \"ο πρώτος ιστορικός με τη σημερινή έννοια του όρου\", γιατί νομίζω ότι αυτό αποδίδει και περισσότερο την \"ιστορική\" αλήθεια.